Josevanrosmalen.nl

Gouden handel

 

Nederland kent prachtige oude binnensteden. Denk aan Amsterdam, Delft, Gouda, Leiden, Dordrecht en voor wat betreft Rotterdam aan het oude Delfshaven. Deze binnensteden kwamen tot bloei in wat wij de Gouden eeuw noemen, de periode die aanbrak na de tachtigjarige oorlog met de Spanjaarden.  Nederland was een centrum van de wereldhandel en toonaangevend in wetenschap en kunst. Wereldberoemde schilders als Vermeer, Rembrandt en Frans Hals waren toen actief, evenals de beroemde filosoof Spinoza. De wetenschap bloeide dankzij mensen als Christiaan Huijgens en Antoni van Leeuwenhoek. Nederland ging zijn polders bedwingen, onder leiding van de man met de passende naam Leeghwater.

In de 17e eeuw was Nederland een welvarend land en mede door zijn overzeese gebiedsdelen een wereldmacht. Nederland was toen ‘het Amerika van de wereld’. 

Ooit zei voormalig premier Balkenende dat hij wel eens verlangde naar de ‘VOC- mentaliteit’, die van de Verenigde Oost-Indische compagnie die in 1602 werd opgericht. Die opmerking kwam hem op kritiek te staan omdat de handel niet alleen welvaart bracht maar ook ellende veroorzaakte. De belangrijkste keerzijde van de zeventiende-eeuwse welvaart in Nederland is, dat deze mede stoelde op slavernij, op het exploiteren van mensen, die van huis en haard werden weggehaald en met schepen naar een ander deel van de wereld werden vervoerd.

Mensen zien die zwarte bladzijden vaak liever niet. Nog niet eens zo lang geleden zei Rita Verdonk dat ‘een slavernijmonument’ voor haar niet hoefde. We moesten wel ‘trots’ zijn op Nederland, maar  geen oog hebben voor de keerzijden.  Dat is de kop in het zand steken.

Enige jaren geleden bezocht ik in Bristol een museum dat grotendeels gewijd is aan de geschiedenis van de slavernij. Vele tienduizenden overleefden niet eens het vervoer van Afrika naar Amerika, door de gruwelijke omstandigheden aan boord. Ondertussen was Bristol mede door die handel in de achttiende eeuw een welvarende stad. Ik waardeerde de moed van de Britten om dat zo duidelijk te tonen. Ik denk dat we daar in Nederland wat van kunnen leren.

Precies 150 jaar geleden schafte Nederland de slavernij officieel af; in verkapte vorm ging de uitbuiting van de ‘Overzeese gebiedsdelen’ gewoon door. Nog altijd horen we dat niet graag, een koloniale oorlog  heet hier nog steeds een politionele actie. De donkere bladzijden overwin je niet door ze te negeren, maar wel door ze te benoemen. Daarmee toont een land zijn beschaving. Op die oude binnensteden mogen we overigens best trots zijn.

© José van Rosmalen, 2013