Johan Huizinga, Geschonden wereld

De Nederlandse historicus Johan Huizinga, bekend van onder meer Herfsttij der Middeleeuwen en Homo Ludens schreef in de Tweede Wereldoorlog zijn laatste boek, ‘ Geschonden wereld’ waarin hij zich de vraag stelde of de beschaving weer kon terugkeren na de verschrikkelijke gebeurtenissen in de oorlog. Het boek werd in 1945 postuum uitgegeven. Ik bezit daarvan de eerste druk in een sobere gebonden editie.
Huizinga was een conservatief in de zin dat hij veel waarde hechtte aan overgeleverde deugden. Hij zag grote gevaren in opgeschroefd nationalisme in combinatie met militairisme. Hij was niet zo optimistisch over de kracht van de cultuur en de literatuur. In werkelijkheid zou de literatuur en de cultuur na de oorlog juist vitaal zijn. Wel had Huizinga een verrassende kijk op de uitputting van de natuur en van natuurlijke grondstoffen. Hij zag dat veel van de oorspronkelijke landschappen verloren dreigen te gaan, dat de kleinschaligheid verdwijnt. Daarvoor moeten we een hoge prijs betalen. Nu, in 2023 blijkt dat de bittere realiteit. Huizinga toont zijn eruditie en belezenheid, maar er worden geen Nederlandse vertalingen gegeven van citaten in het Grieks, Frans of Latijn. Ik lees daar dan maar overheen. Af en toe hinderlijk vind ik dat Huizinga geringschattend spreekt over het ‘plebs’, ‘de massa’, zichzelf daarmee rekenend tot de intellectuele elite. De beschouwingen zijn natuurlijk niet meer van deze tijd, maar geven hier en daar toch stof tot nadenken. Juist nu zie je veel nationalisme, vooral bij rechtse politici. Dat nationalisme relativeren kan geen kwaad.